Krótki opis pszczoły miodnej

Pszczoła miodna jest jednym z ponad 20000 gatunków pszczół. Zbiera nektar i pyłek kwiatów w celu uzyskania pożywienia, zapylając tym samym rośliny (na trzeciej parze nóżek ma koszyczki służące do przenoszenia pyłku). Przemieszcza się przy pomocy pary skrzydeł. Posiada żądło, którym może atakować bezkręgowce o miękkim ciele. Natomiast użądlenie większego zwierzęcia czy człowieka kończy się śmiercią owada. Pszczoły tworzą duże rodziny dochodzące do kilkudziesięciu tysięcy sztuk. Jedna rodzina pszczela to jeden ul.

Struktura pszczelej społeczności

W skład struktury rodziny pszczelej wchodzą:

RABAT DLA CZYTELNIKÓW -20% na nieprzecenione produkty. KOD: ZDROWO

1. Matka pszczela (królowa): samica, która jako jedyna zostaje w gnieździe, by składać zapłodnione jaja. O jej „wyborze” decyduje rodzaj pokarmu, który spożywała podczas rozwoju larwalnego.
2. Robotnica: nie rozmnaża się, wykonuje wszelkie prace w ulu i poza nim (zbiera pokarm, sprząta, opiekuje się czerwiem, buduje plastry).
3. Truteń: samiec pszczoły, którego zadaniem jest zapłodnienie królowej.

Ile żyją pszczoły?

Długość życia pszczoły zależy od przebiegu sezonu, dostępności i jakości pokarmu, liczby robotnic, liczby larw. Matka pszczela może żyć nawet do 5 lat. W pasiekach królowa zazwyczaj eliminowana jest po jednym lub dwóch sezonach. Długość życia robotnicy uzależniona jest od pory roku w której się wykluły – pszczoły, które pojawiły się we wczesnej wiośnie są bardzo zapracowane i od nadmiaru obowiązków giną po około sześciu tygodniach; natomiast pszczoły ze środka lata mają szansę przezimować i dotrwać do kolejnej wiosny, co daje nam maksymalnie 9 miesięcy życia. Trutnie ze względu na ograniczoną funkcję zapłodnienia żyją zaledwie około miesiąca. Osobnik, który nie kopulował i wygryzł się wiosną, może przeżyć trzy miesiące.

Gdzie żyją pszczoły?

Każda pszczela rodzina osiedla się w pniu drzewa, gdy występuje w swoim naturalnym środowisku lub w ulach czyli - specjalnych konstrukcjach wykonanych przez pszczelarzy.  To drewniane lub styropianowe domki rozmieszczone na terenach zwanych pasiekami. W naturze możemy także zaobserwować gniazda przyczepione do gałęzi, drzew, krzewów, pod dachami oraz w różnych szczelinach. Pszczoła miodna swoje gniazda buduje z czystego wosku tworząc plastry: dwustronne konstrukcje złożone z przylegających do siebie sześciokątnych komórek, wspartych na tylnej ścianie tworzącej środkową warstwę plastra. Komórki dzielą się na:

1. komórki pszczele - z czerwiem robotnic,
2. komórki pszczele - do gromadzenia miodu, pierzgi, 
3. komórki trutowe – z czerwiem trutni,
4. komórki matecznikowe – na krańcach plastra, na jaja z przyszłymi matkami.

Jak wygląda życie pszczoły?

Życie pszczoły zaczyna się z momentem wygryzienia się z komórki. Pierwszą czynnością jaką musi wykonać jest czyszczenie komórek. Młode robotnice karmione są dużą ilością pyłku, by dzięki niemu zacząć wytwarzać mleczko pszczele i karmić trzydniowe larwy mieszanką mleczka, pyłku i miodu. Po szczęściu dniach podają wyłącznie mleczko. Około 9 dnia życia pszczoły wylatują pierwszy raz z ula w celu wypróżnienia. Gdy częstotliwość lotu wzrasta ok. 12 dnia są już robotnicami porządkowymi – sprzątają, odbierają i przerabiają nektar, produkują pierzgę. Około 10 dnia intensywnej pracy w ulu pszczoły zaczynają wytwarzać wosk i budować plastry, mają dodatkowo za zadanie wentylowanie ula. Następnym „awansem” pszczoły jest objęcie roli strażniczki i pilnowanie, kto ląduje na wejściu do gniazda. Pszczoła może zostać zbieraczką już po kilku godzinach objęcia roli strażniczki w przypadku bardzo obfitego pożytku. Gromadzenie pokarmu jest najcięższą pracą i wyczerpane nią robotnice kończą swój żywot.

Co jedzą pszczoły?

Pszczoły potrzebują energii do pracy, w tym celu potrzebują pokarmu węglowodanowego w postaci miodu, który wytwarzają z nektaru. Dodatkowo, do prawidłowego rozwoju rodziny pszczelej, niezbędny jest pokarm proteinowy, bogaty w białko, minetały, tłuszcze i witaminy. Takim pokarmem jest pierzga pszczela, którą pszczoły otrzymują w wyniku przetwarzania pyłku kwiatowego. 

Dlaczego pszczoły produkują miód?

Miód stanowi pokarm energetyczny pszczół w ciągu sezonu, jak również w czasie zimy. Powstaje z nektaru kwiatów lub spadzi, czyli substancji, które pszczoły zbieraczki przynoszą do ula i przekazują pszczołom pracującym w ulu. Na skutek takiego zabiegu nektar zostaje wzbogacony pszczelimi enzymamni oraz inhibinami i umieszczony w komórkach plastra. Pszczoły stopniowo odparowują nadmiar wody. Rozpoczyna się proces tzw. dojrzewania miodu, w którym nektar w wyniku reakcji enzymatycznych zostaje przetworzony w miód o właściwościach prozdrowotnych i dobrze nam znanej konsystencji. 

Ile miodu produkują pszczoły?

W sprzyjających warunkach z jednej rodziny pszczelej można pozyskać dla potrzeb człowieka nawet 50 kg miodu. Średnio pozyskuje się ok 25 kg. Biorąc pod uwagę, że rodzina pszczela w ciągu sezonu zużywa na własne potrzeby 90 kg miodu, zatem pszczoły muszą wyprodukować w ciągu sezonu co najmniej 120 kg miodu.

Ciekawostki o pszczołach

1. Pszczoła może zatruć się pyłkiem rośliny nietoksycznej – nazywamy to wówczas chorobą majową.
2. Najlepiej rozwiniętym zmysłem u pszczół jest węch.
3. Szacuje się, że pszczoły odwiedzają 10 mln kwiatów, by wyprodukować kilogram miodu.
4. Pszczoły odnajdują źródła wody dzięki hydroreceptorom w ich czułkach.
5. Pszczoły tworzą superorganizm współpracujący ze sobą na poziomie synergistycznym (tak jak kolonie mrówek).
6. W Afryce rozstawia się ule przy polach uprawnych, by pszczoły odstraszały słonie tratujące zbiory.
7. Larwy pszczół brane są pod uwagę jako alternatywne źródło pożywienia. Mają orzechowy posmak i wartość odżywcza podobną do wołowiny.
8. Pszczoły intensywniej pracują tuż przed burzą.
9. Dla wyprodukowania 1 kg miodu pszczoła musi zebrać ok. 3 kg nektaru.
10. Pyłek zmagazynowany w koszyczku, zlepiony śliną i miodem osi nazwę obnóża.
11. Pszczelarze na zachodzie stosują zasadę trzech trójek, która zakłada, że ul może być przeniesiony na odległość mniejszą niż 3 stopy (ok. 1 m), dalej niż na 3 mile (ok. 5 km) lub dłużej niż na trzy dni (zamknięcie pszczół w gnieździe). Celem tej zasady jest zminimalizowanie liczby pszczół powracających na stare miejsce gniazdowania.
12. Lot weselny to eleganckie określenie lotu godowego pszczół.
13. Matka pszczela może rocznie złożyć w przybliżeniu 200 000 jaj. Dobrze odżywiona może złożyć dziennie ok. 1 500 jaj, co daje jedno jajeczko na minutę.
14. Starożytni Egipcjanie wierzyli, że pszczoły to łzy boga słońca Ra.
15. Królowa, składając jajo, szturcha robotnicę czułkami, dając jej znać, że musi złożyć przy jajeczku trochę pokarmu dla larw.
16. Mrówki nie lubią się z pszczołami – atakują słabe rodziny, podkradają miód, pierzgę, syrop, zjadają jaja i larwy.
17. Pszczoły zbieraczki informują pszczoły tańcem werbunkowym o nowym pożytku. Można je podzielić na dwa rodzaje: taniec wywijany – gdy nowy pożytek położony jest ponad 100 m od gniazda i taniec okrężny – gdy źródło pokarmu znajduje się do 25 m od gniazda. W odległościach powyżej 25 m i poniżej 100 m od gniazda, wykonują taniec pośredni, zwany sierpowatym.

Bibliografia

• Walerowicz M., 365 faktów o pszczołach, 2019.
• Morawski M., Poradnik Pszczelarza, 2012.
• Tautz J., Fenomen pszczół miodnych, 2008.
• Spurgin A., Pszczoły miodne, 2009.
• Wilde J. (red.), Encyklopedia pszczelarska, 2013.